De roman lijdt onder slordigheden en een overdaad aan details.
Aan het eind van het eerste hoofdstuk van zijn vuistdikke roman Leviathan vertelt Max Pam het verhaal van Plinius. Deze Romeinse geschiedschrijver verzamelde feiten, schrijft Pam. Toen hij bij de uitbarsting van de Vesuvius nieuwe gegevens hoopte te verzamelen, kwam hij om het leven. Plinius ging ten onder aan zijn honger naar feiten.
Als een moderne Plinius zal Pam de afgelopen jaren hebben getracht de levensfeiten van Theo van Gogh, over wie hij een boek wilde maken, op een rij te zetten. Omdat Van Goghs familie dwarslag, besloot hij de feiten de feiten te laten en koos hij voor de fictie.
Albert Steinberg, de protagonist van de roman, beschouwt geschiedschrijving van meet af aan als product van de verbeelding. Het geheugen is feilbaar, de menselijke waarneming twijfelachtig - Pam verloochent zijn hermansiaanse invloed niet.
Dat Steinberg geschiedschrijving wantrouwt, strookt niet bepaald met zijn werkzaamheden op …Read more
Aan het eind van het eerste hoofdstuk van zijn vuistdikke roman Leviathan vertelt Max Pam het verhaal van Plinius. Deze Romeinse geschiedschrijver verzamelde feiten, schrijft Pam. Toen hij bij de uitbarsting van de Vesuvius nieuwe gegevens hoopte te verzamelen, kwam hij om het leven. Plinius ging ten onder aan zijn honger naar feiten.
Als een moderne Plinius zal Pam de afgelopen jaren hebben getracht de levensfeiten van Theo van Gogh, over wie hij een boek wilde maken, op een rij te zetten. Omdat Van Goghs familie dwarslag, besloot hij de feiten de feiten te laten en koos hij voor de fictie.
Albert Steinberg, de protagonist van de roman, beschouwt geschiedschrijving van meet af aan als product van de verbeelding. Het geheugen is feilbaar, de menselijke waarneming twijfelachtig - Pam verloochent zijn hermansiaanse invloed niet.
Dat Steinberg geschiedschrijving wantrouwt, strookt niet bepaald met zijn werkzaamheden op het instituut waar hij conflicten in de wereld onderzoekt. Omdat zijn studie over Theo van Gogh aldaar niet van de grond komt, stort Steinberg zich met overgave op het uitpluizen van de geschiedenis van zijn grootvader, en daarmee van de joodse diamantbewerkers in Amsterdam. Voor iemand die zegt 'niet geïnteresseerd te zijn in het verleden', houdt Steinberg zich buitensporig veel met het verleden bezig. Maar dat zal niet de enige contradictie blijken in deze roman.
Bij aanvang heeft Albert steeds geldzorgen, maar tegelijk geen flauw benul wat zijn vriendin aan inkomsten heeft. Als die zorgen in één klap opgelost kunnen worden wanneer hij in het bezit komt van een kostbaar sieraad, slaat Albert een bod van 250 duizend euro af en verbergt het collier in een kluis.
Hij reist af naar München om het proces tegen Iwan Demjanjuk, de kampbewaarder van Sobibor, bij te wonen. Intussen krijgt hij een verhouding met de enigmatische dame die hem de diamant verkocht.
Het magnumme aan dit opus is dat Pam er ontzettend veel in heeft willen stoppen. Leviathan is een magisch-realistische thriller, opgetuigd met honderden pagina's feitelijke historie. Het verhaal van Steinberg wordt gedurig onderbroken door lange uiteenzettingen over de opkomst van het socialisme, de geschiedenis van de lijkverbranding, de moord op Theo van Gogh, de aanslag op de Israëlische atleten tijdens de Olympische Spelen in München (1972) en nog zo het een en ander.
Het probleem van al die geschiedschrijving is dat er verhaaltechnisch gezien geen probleem in zit. Het blijft een lineaire reconstructie, die verzuipt in de details (ging crematorium Driehuis in 1938 over op oliestook of niet?), zonder enige richting, behalve de richting die de chronologie oplegt. De verbeelding legt het af tegen de historische feiten.
Dat is zonde, want de verzonnen avonturen van de held zijn onderhoudend genoeg. Al is de plot over een juweel dat wordt 'terugbezorgd' aan Steinberg omdat diens in Sobibor vermoorde opa het tijdens de oorlog in bewaring had gekregen, dermate bizar dat iedere geloofwaardigheid zoekraakt.
Zo veroorlooft Pam zich nogal wat. Een dode die brieven blijft sturen, een eenbenige dame die seksverslaafd is, een geliefde die plotseling van de aardbodem verdwijnt. Kun je dat nog beschouwen als speelse wendingen, elders stuit je op regelrechte fouten.
In het romanheden, 'vele jaren' na de moord op Van Gogh in 2004, is Steinberg nog maar pas in het trotse bezit van een scooter. Maar als Alberts vader in 1999 overlijdt, laat de auteur hem op zijn scooter naar een crematorium rijden. Verderop gaat Pam transportgewijs opnieuw de mist in. Steinberg heeft zijn scooter verkocht en gaat te fiets naar een diamantair. Hij krijgt een lekke band en vervolgt zijn weg te voet. Als hij even later buiten komt, stapt hij doodgemoedereerd weer op zijn fiets.
Het zijn kleine dingetjes, maar omdat het er zoveel zijn, gaan ze je toch ergeren. De film Inglorious Bastards heet in werkelijkheid Inglourious Basterds. Het Barlaeus Gymnasium heette in de 19de eeuw nog de Latijnse School. Een stoel krijgt het predicaat 'Louis VXI-stoel'.
Zo gaat ook Pam in deze roman ten onder aan de feiten.
**
Balans; 496 pagina's; € 24,95.
Hide text