"Vooral in de Afrikaans gekleurde Matongé-wijk zijn bendes nog altijd heel actief. Er zijn heel wat plaatsen waar je 's avonds en soms ook overdag beter niet komt", vertelt Dirk Bracke. "Zoals de 'couloir de la mort', een klein straatje aan de Waversesteenweg met bars en drugdealers. Natuurlijk werden de afgelopen jaren een aantal bendeleden opgepakt en veroordeeld, maar dit neemt het probleem niet meteen weg. Meer nog, jongeren kijken op naar die bendeleden en willen net zoals hen worden. Chique gekleed, met veel geld om zo 'respect' af te dwingen. Daar draait het voor hen allemaal rond."

De Brusselse politie schat dat er momenteel 10 tot 15 bendes op haar grondgebied actief zijn. Elke bende is onderverdeeld in kleinere groepen. "Het gaat om mensen uit alle bevolkingslagen. Je hebt er heel wat ex-kindsoldaten bij, maar evenzeer geschoolde mensen."

Respect

Dirk Bracke heeft trouwens veel respect voor Maurice Nlandu, een inspecteur van Afrikaanse origine bij de recherche van Elsene, én befaamd bestrijder van stadsbendes. "Maurice kent enorm veel mensen in de Matongé-wijk. En elk bendelid kent hem met naam en toenaam. Hij is al verschillende keren bedreigd. Daarom heeft hij besloten om met zijn vrouw en kind buiten Brussel te gaan wonen. Toch geeft hij zijn strijd tegen bendes niet op. Ik vraag me dikwijls af waarom hij dit nog doet. Ik vermoed dat hij vooral fier is op het feit dat de hele politietop respect heeft voor zijn werk."

Zelf is Bracke heel fier op zijn verkoopscijfers op de recente Boekenbeurs. "Ik sta op de zesde plaats, na een bekende kok, een fotografe, een tv-figuur en Pieter Aspe. Niet slecht toch voor iemand die destijds als nieuweling op de Boekenbeurs zes exemplaren verkocht..."

Onmogelijke liefde

In zijn nieuwste boek Back werkt Dirk Bracke zijn opgedane ervaring rond stadsbendes uit in een onmogelijk liefdesverhaal. Het boek vertelt hoe Mavela lid wordt van The Black Bronx en met hen de stad terroriseert. Maar dan wordt ze verliefd op Marwan, iemand van een andere bende. Die verboden liefde komt haar duur te staan...

Verberg tekst

De Stekense jeugdauteur Dirk Bracke heeft een nieuw boek uit: 'Back' gaat over stadsbendes in Brussel. Zijn volgende boek, dat in het voorjaar van 2009 verschijnt, speelt zich af in onze eigen regio: in De Klinge tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Stekene

Het is al de tweede keer dat Dirk Bracke zich in het milieu van de Brusselse jeugdbendes verdiept. «'Back' is eigenlijk een vervolg op 'Black', maar je hoeft het eerste boek niet gelezen te hebben om te kunnen volgen», zegt Bracke. «Normaal doe ik zoiets niet, maar ik kreeg op het eerste boek zo veel reacties en ik had nog zo veel notities liggen die ongebruikt waren gebleven.»

«Het verhaal is fictief maar er zitten realistische elementen in», gaat hij verder. «Zo ben ik gaan praten met een meisje dat was aangesloten bij de bekende bende 'Black Demolition'. Via de procureur heb ik ook toestemming gekregen om met agenten te spreken die dagelijks de jeugdbendes volgen. Vooral voor Maurice Nlandu heb ik veel respect. Deze inspecteur is van Afrikaanse origine en dat wordt hem door de bendes kwalijk genomen. Ze zien hem als een verrader en hij is al bedreigd.»

Vorige maand nog werden bij een grootscheepse razzia negen leden van de stadsbende Black Wolves opgepakt. «Daar heb ik niets mee te maken gehad, maar het is natuurlijk wel een mooie promotie voor het boek en het bewijst dat het thema nog altijd heel actueel is», lacht Bracke.

Terwijl de Stekense jeugdauteur promotie maakt voor 'Back' ligt er al een nieuw boek klaar dat in het voorjaar van de persen zal rollen. «Dit keer ben ik het niet zo ver gaan zoeken. Het verhaal speelt zich af in mijn eigen achtertuin: de kleine grensgemeente De Klinge tijdens de Tweede Wereldoorlog. De personages zijn fictief maar de lezers zullen heel wat plaatsen herkennen», licht de schrijver al een tipje van de sluier.

Intussen werkt hij ook aan een boek over illegale vluchtelingen. «Ik ben vrij productief», geeft hij toe. «Intussen zijn er al 22 boeken verschenen en kan ik me voltijds aan deze passie wijden.»

Dat Bracke goed in de markt ligt bij de jeugd bewijzen zijn verkoopcijfers tijdens de laatste Boekenbeurs. Daar eindigde hij in de top zes naast bestsellers zoals de boeken van Pieter Aspe en Piet Huysentruyt.

Volgend jaar verschijnt de eerste verfilming van een boek van Dirk Bracke. Het gaat om 'Het Engelenhuis', een boek over een tienermeisje dat als escortgirl werkt en in een gesloten instelling terecht komt. De regie is in handen van Hans Herbots die 'Windkracht 10' en 'Verlengd Weekend' maakte. Het worden dus nog drukke tijden voor de Stekense jeugdschrijver.

(KRISTOF)
Verberg tekst

'De gevangenis isgeen oplossing. Een gevangenisstraf verhoogt het prestige van bendeleden.'

Dirk Brackes portret van losgeslagen jongeren die zich onledig houden met allerlei vormen van geweld, is meedogenloos maar accuraat en genuanceerd. Hij kwam op het idee toen hij voor een ander boek met een meisje praatte dat in de gesloten instelling in Beernem verbleef. 'Dat meisje was lid van een jeugdbende die The Black Demolition heette', vertelt Bracke. 'Wat zij mij vertelde, kon ik amper geloven. Ik dacht dat ze overdreef om op te vallen. Een begeleidster verzekerde mij dat het allemaal waar was, het was trouwens ook terug te vinden in haar dossier. Ik dacht dat die stadsbendes bij ons niet bestonden, dat zoiets alleen maar voorkwam in de achterbuurten van grote Amerikaanse steden.'

Waarom geloofde u dat meisje niet?

'Ik geloofde de gruwelverhalen in het begin eenvoudigweg niet. Maar ik heb geleerd dat het geweld dat die bendes hanteren, behoorlijk extreem is. Je weigert te geloven dat mensen worden verminkt door met een boor in een knieschijf te drillen. Maar dat hoorde ik bevestigd van politiemensen met wie ik sprak. Voor al mijn boeken doe ik veel research. Bij de bendes zelf ben ik niet geweest, maar ik heb wel met politiemensen gepraat die die subcultuur goed kennen en ben ook een paar keer met een anonieme wagen door de wijken gereden waarin zij opereren.'

Waar draait het in die bendes allemaal om?

'Wat mij het meest verontrust heeft, is dat het vooral om prestige en uitstraling te doen is. Voor een aantal van die jongeren is het hoogst bereikbare om in een dure auto en met dure merkkledij en een gevaarlijk wapen op zak rond te rijden en gerespecteerd te worden als bendelid. Daarvoor is geld nodig en dat verdien je niet met een gewone 9-to-5-job. Wat ik ook leerde, is dat de zwarte bendes een stuk gewelddadiger zijn dan de Noord-Afrikaanse. Ik had ook altijd gedacht dat die bendes vooral tegen de blanken reageerden, maar dat is niet waar. Ze vechten vooral onder mekaar. Dat heeft alles te maken met prestige. Ik vergelijk het wel eens met een jongen uit tweede provinciale die ervan droomt om bij Anderlecht te voetballen. Hier zijn het jongeren die ervan dromen om bij The Black Wolves terecht te komen. En eens je daarvan lid bent, is de volgende stap om ingelijfd te worden bij de echte Maffia Africaine, de volwassen kerels, zeg maar. De meeste jongeren worden toch aangetrokken door de magie van zo'n bende. Een aantal van de leiders van die bendes zijn voormalige kindsoldaten die vanuit Afrika hier terecht zijn gekomen en die zijn opgegroeid in een extreem gewelddadige samenleving. Zij kennen niks anders, spijtig genoeg.'

Is het een plaag in Brussel of is het een eerder marginaal verschijnsel?

'Het is wel een plaag in die zin dat vooral de eigen zwarte gemeenschap er last van heeft. Onlangs zat ik op de trein en twee zwarte jongeren stapten in Sint-Niklaas op. We raakten in gesprek. Zij woonden in Evere. Zij kwamen van hun school in Sint-Niklaas omdat hun ouders niet wilden dat zij in contact kwamen met bendejongeren. Het is de zwarte gemeenschap geweest die zelf naar de politie is gegaan met de vraag om er wat aan te doen. Dat is wat mij het meest verbaasd heeft. In het begin denk je dat die jongeren zich groeperen om te reageren tegen racisme of omdat ze zich achtergesteld voelen tegenover de blanken. Ik zeg niet dat een blanke nooit last zal hebben van die bendes, maar ze vechten toch vooral onder mekaar.'

In uw boek zit extreem geweld. U schrijft bijvoorbeeld over een groepsverkrachting. Tegelijk schrijft u boeken voor tieners en adolescenten. Hoe ver durft u te gaan?

'Weet u dat de politiemensen die ik het manuscript liet lezen, vonden dat mijn dialogen te braaf waren? In het echt praten die jongeren veel ruwer en seksistischer, vertelden zij mij. Ik weet dat mijn boeken behoorlijk realistisch zijn, maar ik wil vertellen over wat er gebeurt. Ik wil het geweld niet verheerlijken, integendeel. Maar ik schrijf wel met empathie. Tegelijk ben ik geen moraalridder. Ik wil dat lezers van mijn boeken ontdekken hoe het leven van jongeren is die op een heel andere manier in het leven staan. Maar ik zou niet weten waarom er bijvoorbeeld over die problematiek niet geschreven mag worden, op een realistische maar genuanceerde manier. Het valt me trouwens op dat er over die bendes heel weinig in de media verschijnt. Dat heeft zijn redenen. Men wil geen onveiligheidsgevoel opwekken bij de mensen. Tegelijk speelt er vrees om veroordeeld te worden als racist. Bovendien, en dat ligt heel gevoelig, zouden die verhalen wel in de krant komen als het zou gebeuren met blanken, terwijl de zwarten die onderling een stadsoorlog uitvechten amper aandacht krijgen in de media. Maar ik snap wel dat men een escalatie van het geweld wil vermijden. Het werkt zo dat als een bende met een geweldsdelict de binnenkant van een krant haalt, een andere bende zal streven om op de eerste pagina terecht te komen. Dus moet er meer extreem geweld gebruikt worden. Daarom wordt het vaak stilgehouden.'

Bent u niet bang dat deze twee boeken voor de verkeerde redenen worden gebruikt? Kijk eens, zullen sommigen zeggen, het zijn de zwarten die dat onveiligheidsgevoel creëren.

'Eerst en vooral: ik heb die bendes niet verzonnen. Dus mag erover geschreven worden. Tegelijk probeer ik zo genuanceerd mogelijk te schrijven. Ik hoop dat mensen beseffen dat het maar een minderheid is die zich zo extreem gedraagt. Ik mag hopen dat politici of de politie ook zonder mijn boek beseffen dat het probleem wel bestaat en dat er iets aan gedaan moet worden.

Heeft u een oplossing voor dat probleem?

'Da's een moeilijke. Als ik een pasklare oplossing had, kreeg ik waarschijnlijk een standbeeld op de Grote Markt. Een zwarte politieman die ik gesproken heb, vond zelf dat we de zwaarste gevallen of de leiders moesten terugsturen naar Afrika. De gevangenis is geen oplossing. Een gevangenisstraf verhoogt hun prestige. Het is een heel complex probleem. Ik hoor ook dat er almaar meer bendes bijkomen. Ik merk bij de politiediensten toch een stuk moedeloosheid. En eerlijk, ik zou mij 's nachts ook niet wagen in sommige wijken.'

En als je eenmaal lid bent van een bende raak je er nooit meer uit, tenzij tussen zes planken. Is dat waar?

'Een politieman vertelde mij dat de enige manier om eruit te raken is je gsm weg te smijten en te vluchten naar het buitenland. Want als je onderduikt in Charlerloi of een andere stad vinden ze je toch. Je kan het je niet permitteren om één spoor achter te laten. Als ze weten waar je zit, komen ze je halen. Ik ken het verhaal van iemand die manu militare uit een internaat is ontvoerd.'

Verberg tekst

In dit boek en zijn voorganger Black (De Leeswelp 2006, p. 363) beschrijft Dirk Bracke ? als allesziend en alwetend toeschouwer, uitvoerig, gedetailleerd en vaak pakkend en angstaanjagend ? het leven in criminele jongerenbendes in het Brusselse. Hij heeft zich daarvoor grondig geïnformeerd over het reilen en zeilen in die middens. In Black vertelt hij het verhaal van Marwan, een Marokkaanse Romeo, en de zwarte Julia Mavela, die verliefd geraken op elkaar. Omdat ze tot verschillende bendes en rassen behoren, worden ze om hun relatie gestraft door hun eigen bendes: Mavela wordt verkracht door de bendeleden van 'The Black Bronx', Marwan wordt zwart geverfd en naakt de straat opgestuurd door zijn bendemaats van de 1080-bende. In Back vertelt Bracke hoe de twee elkaar weer in het geheim opzoeken, constant geplaagd door de angst dat ze betrapt kunnen worden. Intussen wil Marwan weer een gerespecteerd lid worden van zijn bende en zint Mavela op wraak. Zij slaagt er uiteindelijk in de bendeleider X, die haar liet verkrachten, in de handen van de politie te spelen. Met de hulp van het gerecht kan ze met haar ouders emigreren naar Lyon. Wanneer Marwan een gevangenisstraf voor zijn betrokkenheid bij een bloedige overval in een nachtwinkel heeft uitgezeten, zoekt hij Mavela op. Die gaat weer naar school ? ze wil architect worden ? en Marwan zal een opleiding tot autotechnicus volgen. Mavela heeft bereikt wat ze na haar verkrachting wou: "to hit back". Ze hebben nu hoop op een nieuw leven waarin het eindelijk goed wordt.

Bracke beschrijft hun verhaal afwisselend vanuit de optiek van Mavela (in romein) en van Marwan (cursief). Door hun ogen beschrijft hij onverhuld hoe hard en harteloos het leven in de jeugdbendes is. Van naar school gaan is er voor de bendeleden geen sprake meer, en ze hebben ook de banden met hun familie doorgeknipt. Ze leven van diefstal, overvallen, carjacking, drugsverkoop, prostitutie etc., en werken soms ook als security bij een optreden van een of andere zanger. Hoe harder en efficiënter ze te werk gaan, hoe meer ze stijgen in de achting van de andere bendes. Voor Marwan is dat allemaal geen probleem: als hij na een stunt met een gestolen auto in de metro weer door zijn bende aanvaard is, speelt hij al snel weer zijn gewone rol in de criminele bendeactiviteiten, meestal zonder zich zorgen te maken over zijn slachtoffers. Slechts één keer maakt hij geen gebruik van de gelegenheid om een makkelijke prooi te bestelen: een oude man die voor een gehandicapt kind zorgt, laat hij met rust.

Maleva, die er ooit zelf voor gezorgd heeft dat een meisje van een andere bende verkracht is, houdt zich nu gedeisd om zo haar wraak te kunnen voorbereiden zonder zelf weer in de criminaliteit te verzeilen of ontmaskerd te worden. Overigens zijn meisjes niets meer dan seksobjecten in de jeugdbendes; ze hebben geen echte waarde of eigen wil en ze zijn verkoopbaar, vernederbaar en wegwerpbaar... In ruil voor seks vinden weggelopen meisjes onderdak en bescherming bij een jeugdbende, maar soms moeten ze hun onderhoud verdienen door prostitutie. En als ze geen lid zijn van de bende, dan zijn het toch makkelijke prooien voor beroving en handtastelijkheden.

Maleva beleeft mee hoe de botsingen tussen de bendes bitser en brutaler worden, met verminking en uiteindelijk zelfs moord tot gevolg. Ze ondervindt ook hoe sterk het racisme de relatie tussen Marokkaanse en zwarte bendes tekent, al zullen de bendes zich toch telkens weer samen tegen de politie keren. Toch heeft ze er emotioneel moeite mee haar plan ten uitvoer te brengen, vooral uit angst voor de terugslag als alles aan het licht zou komen. Ze voelt zich ook nergens op haar plaats. Ze wil niet terug naar Congo, waar ze vandaan komt, en in Brussel aardt ze niet echt. "Ze was een bounty, wit vanbinnen en zwart vanbuiten." Intussen toont de auteur ook duidelijk hoe Marwan en Maleva naar elkaar verlangen. Daarbij ligt de klemtoon toch op het lichamelijke: de seksscènes tussen beiden worden direct en onverbloemd beschreven, zonder dat de auteur daarin overdrijft of sensatie zoekt.

Zonder veel nadruk verwijst de auteur ook naar de oorzaken van de jeugdmisdadigheid: ontwortelde gezinnen in een weinig comfortabele situatie, onderbetaalde banen, aan hun lot overgelaten jongeren, onaangepast onderwijs met weinig begrip voor de specifieke realiteit van inwijkelingen met onzekere toekomst, verschillende culturele achtergronden, verheerlijking van machisme in sommige culturen, de aantrekkingskracht van vrijheid en zelfbeschikking en stoerdoenerij. De kwaadaardige bendeleden krijgen in dit boek wel heel weinig tegengewicht van mensen die het goed menen. Wellicht krijgt de lezer daardoor het gevoel dat het nog niet zo zeker is dat het met Mavela en Marwan uiteindelijk de goede kant op gaat. Het laatste hoofdstukje ('Bijna een jaar later'), waarin beiden met enige hoop naar de toekomst kijken, lijkt wel aan het verhaal geplakt te zijn om het niet al te uitzichtloos te maken. Er is vooral twijfel m.b.t. Marwan. Zal die zich na zijn bendeverleden en zijn gevangenisstraf wel echt op zijn plaats voelen in een baantje als autotechnicus?

Dirk Brackes stijl kan men bezwaarlijk sprankelend noemen. Al te vaak mist de woordkeuze originaliteit en glans en meermaals strompelen de zinnen meer dan ze vloeien. Bovendien duiken er veel slordigheden op, waaronder spelfouten als "hij vleide zich neer" (meermaals). Dat neemt niet weg dat dit boek een goed beeld geeft van het leven in een straatbende, hoewel de schrijver wel wat meer oog had mogen hebben voor de positieve kanten. [Herman De Graef] Verberg tekst

Mavela zint op wraak nadat ze verkracht is door haar eigen bendeleden, vanwege een verboden verhouding met de Marokkaanse Marwan van een concurrerende jeugdbende. Ze keert terug naar The Black Bronx alsof ze accepteert dat ze straf heeft verdiend. Mavela en Marwan kunnen echter niet zonder elkaar en nemen bewust het risico ontdekt te worden. Om en om wordt Mavela's en Marwans (cursief gedrukt) verhaal verteld. Bende-oorlogen worden uitgevochten en diefstal, vergeldingen, verkrachtingen en vernielingen zijn aan de orde van de dag. Meisjes worden gebruikt en ook weer afgedankt. Er wordt gecommuniceerd via mobiele telefoons en weblog. Vlakke stijl. Korte en langere zinnen, hoofdstukindeling. Oppervlakkige karaktertekening (het traumatische oorlogsverleden van bendeleider X wordt alleen aangestipt). Modern Romeo en Julia-verhaal dat zich afspeelt in de troosteloze, onverschillige en gewelddadige wereld van jonge criminelen in de achterbuurten Brussel. Wit omslag met de titel in gouden glitterletters. Gebaseerd op research en gesprekken met onder andere de politie. Vervolg op 'Black'*. Vanaf ca. 15 jaar. Verberg tekst

In 'Back' vertelt Dirk Brack hoe het Mavela vergaat, na de verschrikkelijke gang-rape in Black. Ze is doodsbang en weet niet waar naartoe. Naar huis en terug naar school lijkt uitgesloten, ze kan eigenlijk maar op een plaats terecht: met opgeheven hoofd terug naar de Black Bronx. Inwendig bloedt ze, maar ze zint op wraak. Dat meisjes niet mogen omgaan met een jongen van een andere bende, laat staan een jongen van een ander ‘ras’, is haar wel heel hardhandig duidelijk gemaakt. De Black Bronx blijft haar thuis. De rivaliteit met The Black Panthers loopt uit op een echte bendeoorlog. Het geweld neemt hand over hand toe, zeker als de georganiseerde zwarte misdaad in Brussel de jongerenbendes tegen elkaar uitspeelt. En bovendien zit de politie hen op de hielen. Mavela zoekt wanhopig naar een uitweg voor haar en Marvan, maar dat moet allemaal in het uiterste geheim. Ze hakt de knoop door en kiest resoluut voor de toekomst. Maar eerst moet ze haar banden met de bende definitief verbreken. Niemand mag weten waar ze mee bezig is, want dan zullen de jongens het niet bij een gang-rape laten. 'Back' is iets minder beklijvend dan 'Black', omdat het accent verschoven is naar het liefdesverhaal van Mavela en Marvan. Dirk Bracke gaat de rauwe realiteit – hét handelsmerk van al zijn boeken – niet uit de weg, toch is dit iets meer het verhaal van een onmogelijke liefde tegen een schrijnende achtergrond van geweld, seks en uitzichtloosheid. Vooral X, de leider van de Black Bronx, is een tragische figuur: zijn achtergrond als kindsoldaat, zijn overmoed, de pijnlijke nederlaag en zijn onvermogen om daar mee om te gaan, ... Het boek, dat weer met heel veel métier geschreven is, vertelt het verhaal van binnenuit. De lezers beleven a.h.w. van op veilige afstand mee wat het betekent een meisje te zijn in The Black Bronx. Maar hoezeer de leefwereld van Mavela ook verschilt van die van de doorsnee Vlaamse jongere, toch is zij een heldin, een sterke figuur die geen genoegen neemt met haar ondergeschikte plaats en terugvecht. En net daardoor zal dit Romeo-en-Julia-verhaal weer door heel wat jongeren verslonden worden.
Verberg tekst