‘EEN BUITENGEWONE TV-PRODUCER’

Dicht bij Cuba heeft een andere revolutie het moeilijk. In De laatste dagen van de commandant beschrijft Alberto Barrera Tyszka het ziekteverloop van toenmalig president Hugo Chávez nadat bij de commandant kanker was gediagnosticeerd. Terwijl Chávez onder medische behandeling is op Cuba – en tussendoor nog even de verkiezingen wint – weet de bevolking zich geen raad met de onzekerheid en de geruchtenmolen. De politiek is binnengedrongen in het dagelijkse leven van de burgers en sloeg families uit elkaar. Sanabria besluit na een ruzie met zijn broer over Chávez: ‘De enige synthese van deze dialectiek was een slecht humeur.’ We lezen waarom er hartstochtelijk wel en niet van de man, veranderd in mythe, gehouden wordt. Een Venezolaanse vrouw vertelt dat ze van Chávez houdt, ‘omdat hij arm en lelijk is’ en omdat hij de enige is ‘die voor ons is opgekomen’. Volgens Beatriz is de grootste fout in de geschiedenis dat er nooit een moord op Chávez gepleegd is. Net als in Twaalf verhalen & een Revolutie is het vertelstandpunt niet dat van de revolutionaire held, maar dat van de bevolking met al haar onzekerheden en angsten. In de diverse levenslopen komen verschillende thema’s van miljoenenstad Caracas aan de orde. Bijvoorbeeld stedelijke segregatie, met de Aardluis, die zo genoemd wordt omdat er waar ze opgroeide alleen maar aarde was: ‘Met ons erop. We waren de armsten van de armen.’ En de rol van de media in de revolutie: ‘Chávez was een buitengewone tv-producer’. Maar ook in hun berichtgeving over geweld. De angst beschermt de personages niet. Het slachtoffer dat ervoor zorgt dat Maria en haar moeder de deur niet meer uitgingen ‘bevond zich op de verkeerde donderdag in het verkeerde land, het verkeerde leven’. De honderd jaar eenzaamheid die Maria’s moeder hun bestaan oplegt, krijgt een andere wending wanneer Maria via het internet in contact komt met de wereld. Zo leert Maria als Vlinder op een chatsite haar vriendje Vampier kennen.

De Nederlandse uitgave van De laatste dagen van de commandant komt net op tijd: op een moment van tanende revolutie te midden van de veelvoudige crisis waarin Venezuela zich vandaag onder president Nicolás Maduro bevindt. Om beter te begrijpen wat de revolutie overkwam, lezen we over Venezuela op 5 maart 2013 met op televisie ‘betraande en hulpeloze gezichten van de mensen’. ‘Wil je geen mandarijntje?’ vraagt Miguel overweldigd in een eigen soort Proust-moment aan de journaliste Madeleine. De onzekerheid van een volk komt samen in die van twee verliefde kinderen: ‘Maar wat gaan we dan doen? Waar gaan we heen?’

Hoe beter een complexe werkelijkheid weergeven dan in een mozaïek van verhalen? Dit is een filmische roman waarin personages vanuit hun eigen werkelijkheid samenkomen op een keerpunt in de Venezolaanse geschiedenis. Behalve dat hij inzicht in een land biedt, is De laatste dagen van de commandant ook literair een pareltje. Net als in Twaalf verhalen & een Revolutie , waar in de absurde verhalen zinnen verscholen zitten die lezen maken tot wat het is: noodzakelijk en prachtig.

Verberg tekst

De gepensioneerde, Venezolaanse oncoloog Miguel Sanabria wil zich neutraal opstellen wanneer bekend raakt dat president Hugo Chávez - voor bewonderaars een Goddelijk Leider, voor tegenstanders een botte dictator - op sterven ligt. Dat is moeilijk: zijn vrouw is een verbeten tegenstander van Chávez, zijn broer adoreert hem. De positie van Sanabria wordt nog delicater wanneer hij beelden toegespeeld krijgt van een doodsbange en doodzieke Chávez, die stiekem met een mobieltje zijn gemaakt. Wanneer ze openbaar zouden worden gemaakt, zullen ze de mythe van de altijd moedige Liber máximo ontkrachten. Terwijl het land verzinkt in gewelddadigheid, machtsmisbruik en polarisatie, moet Sanabria een beslissing nemen. Alberto Barrera Tyszka (Caracas, 1960) won met deze roman de Premio Tusquets 2015. Barrera beschrijft hoe de laatste weken van de Venezolaanse dictator gepaard gaan met toenemend geweld en hoe moeilijk het is om te overleven in een dusdanig op hol geslagen dictatuur. Voor literair geschoolde lezers die houden van een beklemmende roman vol politieke suspense. De auteur schreef eerder o.a. 'De verloren patiënten van dokter Andrés Miranda'*. Verberg tekst